The blue marks indicate your exact position: the letter and subdivisions (section, three first letters, root and entry) related to the word displayed. Click anywhere to browse another letter, section or subdivision.

Letter:
A B C D E F G H I K L M N O P Q R S T V X Y Z
Section:
PA1 PE1 PI1 PL1 PN1 PO1 PR1 PS1 PT1 PV1
Three first letters:
PII1 PIA1 PIC1 PIE1 PI1 PIG1 PIL1 PHI1 PYL1 PIL2 PHI2 PIL3 PHI3 PIL4 PIN1 INI12 PIN2 ___7 PIO1 PIP1 ___8 PIR1 PYR1 PIR2 IRE2 PIR3 IRC2 PIR4 PRI1 PIR5 ZIR1 PIR6 ZIR2 PIR7 ___9 PIS1 ISI2 PHI4 PIS2 PII2 PIS3 PHI5 ZIS1 PIS4 PIT1 PIU1 PIX1
Root:
phil1 philocomp1 philosoph1
Entry:
PI118 PhilosophiaPI119 PhilosophiaPI120 Philosophi
<< | >>
A
PI119Philosophia
Philosophia
est rerum humanarum+
LA2 ] -orum A P
diuinorumque+
L P ] -na- L2A T
cognitio cum studio uene+
L P ] be- A T
uiuendi coniuncta+
LA2 P ] -iucta A
✢+
L
. Haec duabus ex rebus constare uidetur, scientia et opinione. Scientia est quam+
L P ] cum A2, non leg. A
res aliqua certa ratione percipitur, opinatio autem quam+
LA P ] cum A2
adhuc incerta res latet et nulla ratione firma uidetur ut, puta, sol utrum ne tantus quantus uidetur an maior sit quam omnis terra. Item luna globosa sit an concaba+
LA P ] -ua L2A2 T
et stelle utrum ne adereant+
L P ] adhe- A
celo, an per herem+
P ] here L T, aere L2, aerem A
libero cursu ferantur, celum ipsum qua magnitudine quaue materia constet, utrum quietus sit et inmobile an ingredibili celeritate uoluatur, quanta sit terrae crassitudo aut quibus fundamentis librata et suspensa permaneat. Ipsum autem nomen latine interpretatum amorem sapientiae profitetur, nam Greci filo amorem sophiam sapientiam dicunt. Philosopiae+
L P ] -phiae A T
species tripertita est: una naturalis quae+
LA ] quam A2, quaem P
Grece+
P ] greci LA
phisica+
LA P ] -am A2
appellatur+
L P ] non leg. A, appellant A2
, in qua de naturae inquisitione+
A P ] -nes L
disseritur, altera moralis que graecae ethica dicitur, in qua de moribus agitur, tertia rationalis que greco uocabulo logica appellatur, in qua disputatur quem ad modum in rerum causis uel uitae mores+
LA P ] moribus A2
ueritas ipsa queratur. In phisica igitur causas+
LA P ] -sa A2
querendi+
LA2 P ] qua- A
, in ethica ordo uiuendi, in logica ratio intellegendi uersatur. Phisicam aput Grecos primus prescutatus es+
p.e. L P ] perscru- e. A, perscru- est A2, p. est T
Tales Milesius, unus ex septem ilis+
L ] illis A, milis P, miles T
sapientibus. Hic enim ante+
vix leg. L, P A T
alios+
LA2 P ] -as A
celi causas adque+
L P ] atque A
uim rerum naturalium contemplata ratione suspexit; quam post modum Plato+
LA P T ] plu- L2
in quattuor definitiones+
L P ] -nibus A
distribuit, id est aritmetiam+
L ] arith- L2, arithmeticam A T, arithmectiam P
, geometricam, musicam, astronomiam. Ethicam Socrates primus ad corrigendos conponendosque mores instituit adque+
L P ] atque A
omne studium eius ad uene+
L P ] be- A T
uiuendi dispotationem+
L P T ] -pu- L2A
perduxit. Diuidens eam in quatuor uirtutibus+
A P T ] -tiuus L, -tes L2
anime, idest prudentiam, iustitiam, fortitudinem, temperantiam ✢+
L
. Prudentia est in rebus qua discernuntur a bonis+
a b. P ] ab omnis L, ab omnibus L2, ab onis A, ab oni T
mala +
LA P ] -lis L2, -lo T
; fortitudo qua aduersa aequanimiter tolerantur; temperantia qua liuido+
L P ] -bi- A T
concupiscentiaqua+
L P T (concupiscentia qua T) ] -que L2A2, non leg. A
rerum frenatur; iustitia que recte iudicando sua cuique distribuntur. Logicamque rationalis uocatur Plato subiunxit, per quam discursis rerum morumque causis uim earum rationabiliter perscrutatus est, diuidens eam in dialecticam et rectoricam+
L P ] -tho- A T
. Dicta autem logica id est rationabilis; logos enim aput grecos et sermonem significat et rationem. His+
A2 P T ] hii LA, iis L2
quippe tribus generibus philosophiae etiam et loquia diuina consistunt, nam aut de natura disputari solent ut in Genesi et in Aecclesiasten aut de moribus ut in Prouerbiis et in omnibus parsim+
A P ] passim L, sparsim A2
libris, aut de logica pro qua nostri theologicam sibi uindicant+
LA P T ] uen- L2
ut in Cantica canticorum et Euangeliis. Item aliqui doctorum philosophiam in nomine et partibus suis ita definierunt. Philosophia est diuinarum humanorumque rerum in quantum homini possibile est probabilis scientia; aliter philosophia es+
L P T ] est L2A
ars artium et disciplina disciplinarum; rursus philosophia+
A P T ] pi- L
est meditatio mortis quod magis conuenit+
L2A PT ] -uen L
christianis qui seculi ambitione calcata conuersatione disciplinabili similitudine futurae patriae uiuunt. Philosopia+
L P ] -phia A T
diuiditur in duas partes: prima in spectiuam, secunda+
LA P ] -am A2
in actualem. Alii definierunt philosophie rationem in duabus consistere partibus quarum prima inspectiua est, secunda actualis. Inspectiua+
L2A P ] -tua L
diuiditur in tribus modis, id est+
A P T ] es L
prima in naturalem, secunda doctrinalem, tertia in diuina. Doctrinalis diuiditur in quattuor, id est prima in arithmeticam+
A P T ] -cum L
, secunda geometriam, tertia musicam, quarta in austronomiam. Actualis +
A P ] atu- L, actiualis T
diuiditur in tribus, id est, prima in moralem, secunda dispensatiuam, tertia ciuilem. Inspectiua dicitur qua supergressi uisiuilia+
L P ] -bi- A T
de diuinis aliquid ex celestibus contemplamur eaque mente solum modo inspicimus quoniam corporeum supergrediuntur obtutum; naturalis dicitur ubi uniuscuiusque+
LA2 P ] unus- A
rei natura discutitur qua+
LA P ] sine qua L2, quia T
nihil geratur. Inuita sed unum quodque his usibus deputatur in quibus a creatore definitum est nisi forte cum uoluntate+
A P T ] -lum- L
dei aliquod miraculum prouenire monstratur+
L P ] monsta- A
. Diuinalis dicitur quando aut ineffabilem naturam dei aut spiritales creaturas ex aliqua parte profundissima qualitate disserimus. Doctrinalis dicitur scientia quae abstractam considerat quantitatem. Abstracta enim quantitas dicitur quam intellectu a materia separantes uel ab aliis accidentibus ut est par inpar uel alia huiuscemodi in sola ratiocinatione tractamus, cuius species sunt quattuor: arithmetica, geometrica, musica, astronomia. Arithmetica est disciplina quantitatis numerabilis secundum se; geometrica est disciplina magnitudinis inmobilis et formarum; musica est disciplina que de numeris loquitur qui ad aliquid sunt, his+
LA P ] hi A2
qui+
LA P ] que A2
inueniuntur in sonis; astronomia+
LA P ] -tru- L2
est disciplina cursus caelestium siderumque figuras contemplatur omnes et habitudines stellarum circa se+
A P ] ser L
et circa terram indagabili ratione percurrit. Porro actualis dicitur quae res propositas operationibus suis explicat, cuius partes sunt tres: moralis, dispensatiua et ciuilis. Moralis dicitur per+
A2 P T ] pro LA
quam mos uiuendi honestus appetitur et instituta ad uirtutem tendentia preparantur. Dispensatiua dicitur cum domenticarum+
LA P ] domesti- L2A2, domneti- T
rerum sapienter ordo disponitur. Ciuilis dicitur per quam totius ciuitatis utilitas administratur.
(= Isid. etym. 2, 24)
Textus fontis:
XXIV. DE DEFINITIONE PHILOSOPHIAE. [1] Philosophia est rerum humanarum divinarumque cognitio cum studio bene vivendi coniuncta. Haec duabus ex rebus constare videtur, scientia et opinatione. [2] Scientia est, cum res aliqua certa ratione percipitur; opinatio autem, cum adhuc incerta res latet et nulla ratione firma videtur, utputa sol utrumne tantus quantus videtur, an maior sit quam omnis terra: item luna globosa sit an concava, et stellae utrumne adhaereant caelo, an per aerem libero cursu ferantur: caelum ipsum qua magnitudine, qua materia constat: utrum quietum sit et inmobile, an incredibili celeritate volvatur: quanta sit terrae crassitudo, aut quibus fundamentis librata et suspensa permaneat. [3] Ipsud autem nomen Latine interpretatum amorem sapientiae profitetur. Nam Graeci FILO- amorem, SOFIAN sapientiam dicunt. Philosophiae species tripertita est: una naturalis, quae Graece Physica appellatur, in qua de naturae inquisitione disseritur: altera moralis, quae Graece Ethica dicitur, in qua de moribus agitur: tertia rationalis, quae Graeco vocabulo Logica appellatur, in qua disputatur quemadmodum in rerum causis vel vitae moribus veritas ipsa quaeratur. [4] In Physica igitur causa quaerendi, in Ethica ordo vivendi, in Logica ratio intellegendi versatur. Physicam apud Graecos primus perscrutatus est Thales Milesius, unus ex septem illis sapientibus. Hic enim ante alios caeli causas atque vim rerum naturalium contemplata ratione suspexit, quam postmodum Plato in quattuor definitiones distribuit, id est Arithmeticam, Geometricam, Musicam, Astronomiam. [5] Ethicam Socrates primus ad corrigendos conponendosque mores instituit, atque omne studium eius ad bene vivendi disputationem perduxit, dividens eam in quattuor virtutibus animae, id est prudentiam, iustitiam, fortitudinem, temperantiam. [6] Prudentia est in rebus, qua discernuntur a bonis mala. Fortitudo, qua adversa aequanimiter tolerantur. Temperantia, qua libido concupiscentiaque rerum frenatur. Iustitia, qua recte iudicando sua cuique distribuunt. [7] Logicam, quae rationalis vocatur, Plato subiunxit, per quam, discussis rerum morumque causis, vim earum rationabiliter perscrutatus est, dividens eam in Dialecticam et Rhetoricam. Dicta autem Logica, id est rationalis. LOGOS enim apud Graecos et sermonem significat et rationem. [8] In his quippe tribus generibus Philosophiae etiam eloquia divina consistunt. Nam aut de natura disputare solent, ut in Genesi et in Ecclesiaste: aut de moribus, ut in Proverbiis et in omnibus sparsim libris: aut de Logica, pro qua nostri Theoreticam sibi vindicant, ut in Cantico canticorum, et Evangeliis. [9] Item aliqui doctorum Philosophiam in nomine et partibus suis ita definierunt: Philosophia est divinarum humanarumque rerum, in quantum homini possibile est, probabilis scientia. Aliter: Philosophia est ars artium et disciplina disciplinarum. Rursus: Philosophia est meditatio mortis, quod magis convenit Christianis qui, saeculi ambitione calcata, conversatione disciplinabili, similitudine futurae patriae vivunt. Philosophia dividitur in duas partes: prima inspectiva; secunda actualis. [10] Alii definierunt Philosophiae rationem in duabus consistere partibus, quarum prima inspectiva est, secunda actualis. Inspectiva dividitur in tribus modis, id est prima in naturalem; secunda in doctrinalem; tertia in divinam. Doctrinalis dividitur in quattuor, id est, prima in Arithmeticam, secunda Musicam, tertia Geometriam, quarta Astronomiam. [11] Actualis dividitur in tribus, id est, prima in moralem, secunda dispensativam, tertia civilem. Inspectiva dicitur, qua supergressi visibilia, de divinis aliquid et caelestibus contemplamur, eaque mente solummodo inspicimus, quoniam corporeum supergrediuntur obtutum. [12] Naturalis dicitur, ubi uniuscuiusque rei natura discutitur, quia nihil generatur in vita: sed unumquodque his usibus deputatur, in quibus a creatore definitum est, nisi forte cum voluntate Dei aliquod miraculum provenire monstratur. [13] Divinalis dicitur, quando aut ineffabilem naturam Dei, aut spiritales creaturas ex aliqua parte, profundissima qualitate disserimus. [14] Doctrinalis dicitur scientia, quae abstractam considerat quantitatem. Abstracta enim quantitas dicitur, quam intellectu a materia separantes, vel ab aliis accidentibus, ut est par, inpar, vel ab huiuscemodi, in sola ratiocinatione tractamus. Cuius species sunt quattuor: Arithmetica, Geometrica, Musica, Astronomia. [15] Arithmetica est disciplina quantitatis numerabilis secundum se. Geometrica est disciplina magnitudinis inmobilis et formarum. Musica est disciplina quae de numeris loquitur qui ad aliquid sunt, his qui inveniuntur in sonis. Astronomia est disciplina, quae cursus caelestium siderumque figuras contemplatur omnes, et habitudines stellarum circa se et circa terram indagabili ratione percurrit. [16] Porro actualis dicitur, quae res propositas operationibus suis explicat. Cuius partes sunt tres, moralis, dispensativa et civilis. Moralis dicitur, per quam mos vivendi honestus adpetitur, et instituta ad virtutem tendentia praeparantur. Dispensativa dicitur, cum domesticarum rerum sapienter ordo disponitur. Civilis dicitur, per quam totius civitatis utilitas administratur.
L 239ra A 245 rbP 130raT 323vb
Context
in marg. A2
LA P T