DI199Dies
Esidori: Dies —
secundum Aegyptios+
LA P (egyptios P)
incoat+
L P ] inchoat A
ab occasu solis: secundum Persas ab ortu solis: secundum Athenienses a sexta hora diei; secundum Romanos a media+
LA2 P ] meridia A
nocte ✢. Vnde et tunc gallicinium est, quorum+
LA ] corum P
uox diei ostendit preconium, quando et mesonoctis+
et m. LA ] etme sonictius P
afflatus fit.
(Isid. etym. 5, 30, 4)
Textus fontis:
Dies secundum Aegyptios inchoat ab occasu solis: secundum Persas ab ortu solis: secundum Athenienses a sexta hora diei; secundum Romanos a media nocte. Vnde et tunc gallicinium est, quorum uox diei ostendit praeconium, quando et mesonyctius afflatus fit.
L 100 ra A 87va P 88 vcT 145ra V 133vc
Context
LA P T (his- A, is- T)
Z
DI200Dies
Dies
est solis orientis presentia, quousque ad occasum peruenit ✢. Dies gemina apellari solet: propriae a solis exortu, donec rursus oriatur, abusiue a solis ortu, usquequo ueniat ad occassum. Spatia diei duo sunt, interdianum et nocturnum; et est dies orarum uigintiquattuor; spatium, horarum XII. Partes abusiue diei tres sunt: mane, meridie, et suprema. Inicia diei alii a solis ortu putant, alii ab occasu, alii a media nocte. Nam Caldei a solis exortu diei inicium faciunt, totum id spatium unum diem apellantes. Aegyptii autem ex initio noctis sequentis diei originem tradunt+
LA P ] trahunt fons
. Romani autem a media noctis oriri diem uolunt, et in medium noctis finiri. --- Fasti dies sunt quibus ius fatur, id est, dicitur, ut nefasti quibus non dicitur. Feriati dies, in quibus res diuina fit, et abstinere homines a litibus+
a litibus LA ] altibus P
oportet. Profesti, festis contrarii, id est, sine religione; festi tantumdem otii et religionis sunt; atri dies sunt qui et communes uocantur. Siderales, in quibus sidera mouentur, et homines a nauigacionibus excluduntur; iusti et continui triginti+
LA P ] triginta fons
. Praeliares, quibus fas est hostem in bello laccessere, de quibus liber testatur regum+
t. r. LA P ] r. t. fons
, dicens: Eo tempore quo solent reges ad bella procedere . Intercalares dies sunt quinque, qui iuxta Aegyptios supersunt duodecim mensibus, et incipiunt a VIIII Kalendarum brium+
kalendarum septembrium P ] kelandarum decembris A, kalendarum briumL, kalendas septembris fons
, et quinto Kalendarum memoratarum+
memoratarum P ] memoratorum L, memoratorium A
finiuntur+
finiuntur LA P ] finiunt fons
. Dies epactorum+
LA P ] epactarum fons
sunt undecim, qui per singulos annos ad cursum lunarum adcrescunt. Nam dum in anno XII lunae CCCLIIII+
anno XII lunae CCCLIIII LA ] anno duodecim lune CCVIIII P, annum XII lunae CCCLIV fons
habeant, remanent ad cursum anni solares dies XI+
XI LA ] undecim P
, quos epactas Aegyptii uocauerunt, pro eo quod inueniendam lunam per totum annum adiciantur+
adiciantur LA P ] adiiciantur fons
. Solistitiales+
solistitiales LA P ] solstitiales fons
dies sunt, in quibus sol stat, crescenti spacio dierum, uel noctium. Aequinoctiales dies sunt, in quibus dies et nox equalibus orarum spaciis euoluuntur.
(= Isid. nat. 1, 1-2 ; 1, 4-5)
Nota:
(= Isid. Nat. 1, 1-2 ; 1, 4-5) ] (= Isid. Nat. 1, 1-5) ed.
Textus fontis:
Dies est solis orientis praesentia, quousque ad occasum perueniat. Dies gemine appellari solet: proprie a solis exortu, donec rursus oriatur, abusiue a solis ortu usquequo ueniat ad occasum. Spatia diei duo sunt, interdianum et nocturnum; et est dies horarum XXIIII, spatium horarum XII. Partes abusiui diei tres sunt: mane, meridies et suprema. Initia diei alii a solis ortu putant, alii ab occasu, alii a media nocte. Nam Chaldaei a sole exorto diei initium faciunt, totum id spatium unum diem appellantes. Aegyptii autem ex initio noctis sequentis diei originem trahunt. Romani autem a medio noctis oriri diem uolunt, et in medio noctis finiri. — Fasti dies sunt in quibus ius fatur, id est dicitur, ut nefasti quibus non dicitur. Feriati dies, in quibus res diuina fit et abstinere homines a litibus oportet. Profesti festis contrarii, id est sine religione; festi tantundem otii et religionis sunt. Atri dies sunt qui et communes uocantur. Siderales in quibus sidera mouentur et homines a nauigationibus excluduntur. Iusti continui triginta. Proeliares quibus fas est hostem in bello lacescere, de quibus liber testatur Regum dicens: eo tempore quo solent reges ad bella procedere. Intercalares dies sunt quinque, qui iuxta Aegyptios supersunt XII mensibus et incipiunt a nono kalendas septembris et quinto kalendarum memoratarum finiuntur. Dies epactarum sunt XI, qui per singulos annos ad cursum lunarem adcrescunt. Nam dum in annum XII lunae CCCLIIII dies habeant, remanent ad cursum anni solaris dies XI, quos epactas Aegyptii uocauerunt, pro eo quod ad inueniendam lunam per totum annum adiciantur. Solistitiales dies sunt in quibus sol stat, crescente spatio dierum uel noctium. Aequinoctiales dies sunt in quibus dies et nox aequalibus horarum spatiis euoluuntur.
L 100 ra A 87va P 88rc T 145ra V 133vc
Context
L P
LA P T
DI201Dies
Dies
dicti a diis, quorum nomina quibusdam Romani sideribus sacrauerunt ✢. Primum enim diem a sole apellauerunt, qui princeps est omnium+
LA2 P ] om. A
siderum, sicut et isdem+
LA ] idem P
dies kapud est cunctorum dierum. Secunda+
LA ] secundum P
a Luna, que solis est splendore et magnitudine proxima , et ex eo mutua+
LA ] mutu ac P
lumen. Tertium ab stella Martis, que Vesper uocatur. Quartum ab stella Mercurii, quam quidam candidam+
LA ] candidum P
circulum dicunt. Quintum ab stella Iouis, quam Phetontem+
LA ] phecontem P
aiunt. Sextum a Veneris stella, quam Luciferum asserunt, que+
LA ] quae P
inter omnia sidera plus lucis habet. Septimum ab stella urni+
L ] hurni L2A, saturni A2, sathurni P
, quae sexto caelo locata triginta annis fertur explere cursum suum. Proinde+
LA ] pro P
autem ex his septem stellis nomina dierum gentiles dederunt, eo quod per eosdem aliquid sibi effici existimare+
LA ] existimarent P
, dicentes habere a sole spiritum, a Luna corpus, a Mercurio ingenium et lingua+
LA ] linguam P
, a Venere uoluptatem+
LA ] uolumptatem P
, a Marte sanguine+
LA ] sanguinem P
, a Ioue temperantiam, a Saturno humorem. Talis quippe extitit a gentilium stultitia+
LA P (stulticia P)
, qui sibi finxerunt tam ridiculosa+
L P ] ridicula A
figmenta.
(= Isid. etym. 5, 30, 5-8)
Textus fontis:
Isid. 5, 30, 5-8. [5] Dies dicti a diis, quorum nomina Romani quibusdam sideribus sacrauerunt. Primum enim diem a Sole appellauerunt, qui princeps est omniun siderum, sicut et idem dies caput est cunctorum dierum. [6] Secundum a Luna, quae Soli et splendore et magnitudine proxima est, et ex eo mutuat lumen. Tertium ab stella Martis, quae Vesper uocatur. Quartum ab stella Mercurii, quam quidam candidum circulum dicunt. [7] Quintum ab stella Iouis, quam Phaethontem aiunt. Sextum a Veneris stella, quam Luciferum asserunt, quae inter omnia sidera plus lucis habet. Septimus ab stella Saturni, quae sexto caelo locata triginta annis fertur explere cursum suum. [8] Proinde autem ex his septem stellis nomina dierum gentiles dederunt, eo quod per eosdem aliquid sibi effici existimarent, dicentes habere a Sole spiritum, a Luna corpus, a Mercurio ingenium et linguam, a Venere uoluptatem, a Marte sanguinem, a Ioue temperantiam, a Saturno humorem. Talis quippe extitit gentilium stultitia, qui sibi finxerunt tam ridiculosa figmenta.
L 100 ra A 87va P 89 ra T 145ra V 133vc
Context
LA P ] isidori T
DI 201-201a LA P T ] DI 201 una gl. ed.
DI201aDies prima
Dies prima —
apud Hebreos una sabbati dicitur, qui apud nos dies dominicus est, quem gentiles Soli dicauerunt+
P ] dedicauerunt L
. Secunda sabbati secunda feria, quem saeculares+
LA ] seculares P
diem Lune uocant. Tercia sabbati tertia feria, quem diem illi Martis uocant. Quarta sabbati quarta+
LA P2 ] qu…ta P
feria qui mercoris dies dicitur a paganis+
paganis LA2 P ] pacanis A
. Quinta sabbati quinta feria, id est+
i. e. LA ] e. i. P
quintus a die dominico, qui apud gentiles Iouis uocatur. Sexta sabbati sexta feria dicitur, qui apud eosdem paganos+
A P ] -nis L
Veneris nuncupatur. Sabbatum+
L2? A P ] salb- L?
autem septimus a dominico dies est, quem gentiles Saturno+
LA ] sathurno P
dicauerunt et Saturnis+
LA ] sathurnis P
nominauerunt. Sabbatum autem ex Greco in Latinum requies interpretatur, eo quod Deus in eo requieuisset ab omnibus operibus suis. Melius autem in uocabulis dierum de ore Christiano ritus loquendi ecclesiasticus+
LA P (aecle- P)
procedit+
L P ] praec- A
. Tamen si quidem forte consuetudo traxerit, ut illud exeat ex ore quod inprobat corde, intellegat illos+
A P ] illus L
omnes, de quorum+
LA ] decorum P
nominibus appellati sunt hii dies, homines fuisse: et pro beneficio quaedam+
P ] quedam LA
mortali, quia plurimum potuerunt et eminuerunt in hoc saeculo, delati sunt eis ab amatoribus honores diuini+
a. h. d. LA ] amatoribus suis diuini honores P
et in diebus et in sideribus+
LA ] sederibus P
; sed primum a nominibus hominum+
P ] h. de LA
sidera nuncupata+
A P ] nunccu- L
, et a sideribus dies sunt appellati.
(= Isid. etym. 5, 30, 9-11)
Nota:
apellati (bis) L
Textus fontis:
[9] Apud Hebraeos autem dies prima una sabbati dicitur, qui apud nos dies dominicus est, quem gentiles Soli dicauerunt. Secunda sabbati secunda feria, quem saeculares diem Lunae uocant. Tertia sabbati tertia feria, quem diem illi Martis uocant. Quarta sabbati quarta feria, qui Mercurii dies dicitur a paganis. [10] Quinta sabbati quinta feria est, id est quintus a die dominico, qui apud gentiles Iouis uocatur. Sexta sabbati sexta feria dicitur, qui apud eosdem paganos Veneris nuncupatur. Sabbatum autem septimus a dominico dies est, quem gentiles Saturno dicauerunt et Saturni nominauerunt. Sabbatum autem ex Hebraeo in Latinum requies interpretatur, eo quod Deus in eo requieuisset ab omnibus operibus suis. [11] Melius autem in uocabulis dierum de ore Christiano ritus loquendi ecclesiasticus procedit. Tamen si quem forte consuetudo traxerit, ut illud exeat ex ore quod inprobat corde, intellegat illos omnes, de quorum nominibus appellati sunt hi dies, homines fuisse: et propter beneficia quaedam mortalia, quia plurimum potuerunt et eminuerunt in hoc saeculo, delati sunt eis ab amatoribus suis diuini honores et in diebus et in sideribus; sed primum a nominibus hominum sidera nuncupata, et a sideribus dies sunt appellati.
L 100 ra A 87va P 89rb T 145ra V 133vc
Context
LA P T
DI202Dies
De glosis: Dies —
cum multa+
P ed. ] multas L, multos A
significet, significat etiam tempus plerumque+
L P ] pleraque A
generale quod+
LA P ] quo corr. ed.
et dies et nox conprehendatur+
LA ] conphendatur P
.
(Gloss.)
L 100va A 87vc P 89rc T 145ra V 133vc
Context
LA P T
DI203Dies
Dies —
generis masculini bonum tempus, feminini+
LA ] foeminini P
malum significat.
(= Isid. diff. 13[279])
Textus fontis:
Inter hunc diem et hanc diem. Dies masculini generis bonum tempus apud ueteres indicabat; feminini malum (ueluti in Iob, maledicta dies add. EALD).
L 100va A 87vc P 89rc T 145ra V 133vc
Context
LA P T
DI204Dies
Placidi: Dies —
secundum artis regulam feminini generis est cum significat tempus ✢, eius diminutio+
P ] -cio LA
diecula+
LA2 P ] non leg. A
. Et ablatiuus casus producta e littera terminatur+
LA ] terminatus P
, ut ab hac+
L ] ac A P
die, ab hac+
L P ] ac A
re, ab hac specie. Verum masculino genere dicendum in trina obseruatione+
P ] reseruatione LA
retinemus, in qualitate, numero, aduerbio. Qualitate ut serenus dies non+
nos ] numero LA P
serena. Numero ut (Verg. 2, 126) bis+
P2 ] ut ab his LA, aut bis P
quinos silet ille dies non bis+
non bis L P ] nobis A
quinas+
P ] quinus LA
. Aduerbio ut+
P ] om. LA
hodie non hac+
L P ] ac A
die. Ceterum diecula+
A P ] duecula L
nihil preiudicat qui nihil diminutiua recedunt a nominibus prime positionis+
P ] -cio- LA
ut scutum scutula scutella+
L P ] om. A
, canis canicula, rana ranuculus+
LA ] ranuculis P, ranun- leg.
.
(= Seru. Aen. 2, 324)
Lindsay:
DI 204. Plac.] om. TV.
Nota:
[ Goetz, 5, 62, 2 ] ; (Plac.?) ed.
Textus fontis:
324. SVMMA DIES ultima, ut supreme Iuppiter. 'Dies' autem si feminino genere ponatur, tempus significat, ut <V 783> quam nec longa dies: si masculino, ipsum diem. Et de masculino genere tria observanda sunt: in qualitate, numero, adverbio; in qualitate 'serenus dies' dicitur, non 'serena'; numero bis quinos silet ille dies, non 'bis quinas'; adverbio 'hodie', non 'hac die'. Ceterum 'diecula' nihil praeiudicat, quia multa deminutiva recedunt a nominibus primae positionis, ut 'scutum' 'scutula', 'canis' 'canicula', 'rana' 'ranunculus'.
L 100va A 87vc P 89rc T 145ra V 133vc
Context
LA P ] om. T